پیشگامی سیمان کرمان در تولید سیمان‌های خاص صنعت حفاری چاه نفت و گاز

اقتصاد کرمان: تولید صنعتی در کشور، مسیر پر افت و خیزی را پشت سر نهاده و در شرایطی که عرصه رقابت داخلی و بین‌المللی با گذشت هر سال تنگتر می‌شود بدون تردید موفقیت از آن صنایع و شرکت‌هایی است که «تحقیق و توسعه» و حرکت در مسیر تولید دانش‌بنیان را به عنوان راهبرد اصلی خود برگزیده‌اند. با چنین نگاه و رویکردی، «گروه صنایع سیمان کرمان» پیشگام ایجاد تحول در صنعت سیمان ایران شده و مجموعه‌ای از دستاوردهای دانش‌بنیان خود را در سال‌های اخیر رونمایی و عرضه کرده است. به بهانه رونمایی ازتازه‌ترین دستاورد علمی و تحقیقاتی این گروه ( سیمان سبک حفاری چاه نفت و گاز) در گفت و گو با مهندس فریدون رحمانی مدیرعامل گروه صنایع سیمان کرمان، سیر تحولات و چشم‌انداز پیش رو در صنعت سیمان را بررسی کرده‌ایم.
آینده مصرف نفت و گاز در دنیا را چطور پیش بینی می‌کنید و میهن عزیزمان ایران چه جایگاهی در این خصوص می تواند داشته باشد؟
روند رو به رشد جمعیت جهان در سال ۲۰۲۰ تقریباً بالغ بر یک درصد سالیانه است و طی چند دهه آینده جمعیت جهان از مرز ۸ میلیارد نفر خواهد گذشت و به نزدیک ۱۰ میلیارد نفر خواهد رسید. بدیهی است این افزایش جمعیت که با رشد اقتصادی جوامع بشری همراه است و تامین رفاه و سطح استانداردهای زندگی را در پی دارد سبب افزایش نیاز به انرژی بیشتر می شود، مهمترین منابع انرژی کنونی دنیا در حال حاضر سوخت های فسیلی هستند و طبیعی است ایران نیز به عنوان دارنده رتبه اول مجموع ذخایر (سوخت های فسیلی) نفت و گاز دنیا بایستی نسبت به تحولات جمعیتی و متناسب با آن مصارف این فرآورده ها حساسیت بیشتری از سایر کشورها را داشته باشد و ابزار و ساز و کار بهره‌برداری از آن‌ها را فراهم آورد.
ضرورت پیش آمده در استفاده از سوخت‌های پاک و تجزیه‌پذیر چه تاثیری در مصرف سوخت‌های فسیلی خواهد گذاشت ؟
متناسب با رشد دو برابری جمعیت جهانی طی ۵۰ سال اخیر مصرف انرژی حدود 3 برابر شده و سبب تولید گازهای گلخانه‌ای و در نتیجه بالا رفتن دمای زمین و تبعات ناشی از آن شده است و نگرانی های زیست محیطی را به شدت در دنیا افزایش داده است . اگرچه کشورها درصدد کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی اند اما وجود محدودیت‌های زیرساختی و فنی و تکنولوژیکی، افزایش ریسک‌های سرمایه گذاری و هزینه بر بودن تولید، تبدیل و ارسال منابع انرژی غیر فسیلی وعدم جایگزینی برخی محصولات حاصل از آن مثلا بنزین هواپیما و...... روند حرکت به سمت انرژی‌های نوین را سخت می‌کند.
طبق پیش بینی‌ها تا دو دهه آینده مصرف گاز دنیا به بیش از 500 میلیارد فوت مکعب در سال می رسد و روزانه حداقل حجمی بالغ بر 20 میلیون بشکه نفت فقط از تنگه هرمز صادر می‌شود، و همچنان نفت با 28 درصد ترکیب سبد جهانی رکورددار و بعد از آن گاز 25 درصد انرژی مصرفی را تشکیل می‌دهند. ترکیب سبد انرژی پیش بینی جهان نشان می‌دهد اگر چه به واسطه تولید انرژی‌های پاک، سهم مصرف مجموعه نفت و گاز در این دو دهه از ۵۵ درصد کل انرژی به ۵۳ درصد کاهش می یابد اما به لحاظ مقداری مجموعه مقادیر نفت و گاز از حدود MTOE9400 به MTOE 8000 افزایش می یابد.
(Million Tones of Oil Equivulent:MTOE)
با توجه به جمیع این جهات، کماکان انرژی در دنیا تا دهه‌های بعد همچنان وابسته به سوخت های فسیلی خواهد بود و ضرورت سرمایه ‌گذاری در این صنعت و صنایع وابسته و تامین کننده را ایجاب می کند.
صنعت سیمان چگونه می تواند در زمینه نفت و گاز به اقتصاد کشور کمک کند؟
ارزش بازار صنعت سیمان در کشور ما چیزی حدود 450 میلیون دلار در سال است و با داشتن حدود ۳.۵ درصد از ارزش افزوده کل صنایع یکی از صنایع استراتژیک کشور است. این صنعت عمر نزدیک به ۹۰ سال در کشور دارد. اولین کارخانه سیمان کشور در سال ۱۳۱۲ در ایران راه‌اندازی شد و از آن زمان تاکنون این صنعت دوران پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. در سال 1388 کشور در صنعت سیمان به خودکفایی رسیده و از آن پس، کارخانجات سیمان نه تنها پاسخگوی مصرف داخلی کشور بوده‌اند بلکه علیرغم تمام تحریم‌ها اقدامات خوبی در زمینه صادرات نیز انجام داده‌اند.
بر اساس برنامه‌های پنجساله کشور، مقرر شده بود ظرفیت تولید سیمان در افق ۱۴۰۴ کشور، به ۱۲۰ میلیون تن برسد اما به واسطه موانع و مشکلات ایجاد شده ناشی از کاهش ساخت و ساز و توقف پروژه‌های عمرانی و عدم رشد اقتصادی متناسب با اهداف از پیش تعیین شده ، عملا عرضه بر تقاضا فزونی گرفت و سبب تولید زیر ظرفیت اسمی کارخانجات سیمان شد که این موضوع آسیب زیادی به ساختار شرکت‌های سیمانی وارد نموده است.
از طرف دیگر به واسطه تحریم‌های ظالمانه علیه صنعت نفت و گاز کشور در این سال‌ها نیز صدمات زیادی به این صنعت وارد شده است، از جمله مواد اولیه مورد مصرف در این صنعت، سیمان‌های حفاری چاه‌های نفت و گاز است که بر اساس استانداردهای موسسه نفت آمریکا تولید می‌شود. انواع سیمان‌های تولیدی چاه نفت در دنیا با عناوین تیپ‌هایA تاH تولید می‌شود.
تولید سیمان‌های چاه‌های نفت تیپ از دهه‌های گذشته در تعداد معدودی از شرکت‌های سیمانی انجام می‌گرفته است اما معمولاً شرکت‌های حفاری از سیمان‌های پایه چاه‌های نفت به عنوان سیمان زمینه استفاده نموده و با استفاده از افزودنی‌های شیمیایی، به دوغاب مناسب برای چاه دست پیدا می‌کنند. این شیوه کار علاوه بر آنکه تمام ریسک عملیات را به مرحله آخر که مرحله تزریق دوغاب است منتقل می‌کند، در بسیاری از موارد به دلیل وجود تحریم‌ها و موانع ایجاد شده در مسیر ورود برخی مواد افزودنی، مشکل را دو چندان می‌نماید. اگرچه صنعت سیمان کشور به لحاظ کمی به خود کفایی رسیده است اما در زمینه تولید محصولات خاص کماکان نیاز به نوآوری و تولیدات دانش‌بنیان حس می‌شود که نکته‌ای ست مغفول‌مانده که کمتر به آن پرداخته شده است. برای کشوری که بیشترین مجموعه ذخایر نفت و گاز جهان را داراست دستیابی به پیش نیازهای احداث و تعمیر چاه‌های نفت و گاز ضروری است. بدیهی است هرگونه افزایش ظرفیت بهره‌برداری از چاه‌ها وابسته به رفع این نوع گلوگاه‌ها است.
سیمان کرمان تا کنون در زمینه تولید سیمان‌های خاص چه اقداماتی انجام داده است ؟
سیمان کرمان از سالیان گذشته درتولید سیمان‌های چاه نفت، نقش مهمی را در کشور بازی کرده است. وجود معادن مطلوب و دانش فنی بالای این مجموعه سبب شده است به عنوان یکی از تولیدکنندگان همیشگی این نوع سیمان در کشور جایگاه ویژه‌ای را داشته باشد.
شرکت سیمان کرمان با داشتن3 خط تولید و تکنولوژی‌های متفاوت یکی از متنوع ترین سبد محصولات سیمانی در کشور را داراست. تولید انواع سیمان خاکستری و سفید و سیمان‌های ویژه حاصل تلاش‌های شبانه روزی پرسنل کارخانه است. استراتژی گروه صنایع سیمان کرمان تولید محصولات خاص با ارزش افزوده بالا و تنوع تولید است. دانش و تخصص فنی و علاقه‌مندی کارشناسان گروه صنایع سیمان کرمان در کنار مرکز تحقیق و توسعه پیشرفته کارخانه و اعتقاد راسخ مدیریت در حرکت به سوی محصولات دانش‌بنیان از عوامل اصلی نیل به این اهداف است. این شرکت در زمینه سیمان‌های تولیدی چاه‌های نفت و گاز در سال ۱۳۹۸ موفق به تولید "سیمان‌های حفاری فراساحل" ویژه دریا شد و در سال جاری نیز توفیق دستیابی به تولید "سیمان چاه نفت سبک" را در کشور از آن خود نمود.
گفتنی است تولید محصولات خاص می‌تواند نقش بسیار موثری در کاهش ریسک‌های عملیات سیمان‌کاری چاه‌ها بازی کند و تا حدود زیادی دغدغه خاطر مدیران عملیاتی در شرکت‌های حفاری را کاهش داده و به مقدار زیادی هزینه عملیات آنها را خواهد کاست.
برنامه‌های آتی سیمان کرمان برای تولید سیمان‌های خاص چیست ؟
تولید سیمان‌های سبک حفاری پنجره‌ای رو به تولید انواع سیمان‌های ویژه دیگر در صنعت حفاری است، با مطالعات و تمهیداتی که در خط تولید برای این منظور در نظر گرفته شده است بزودی شاهد تولید انواع دیگری از سیمان‌های خاص چاه نفت خواهیم بود و سبد محصولات چاه نفت در این شرکت بسیار متنوع تر خواهد گردید.
همچنین در مرکز تحقیق و توسعه این شرکت در زمینه تولیدات سایر سیمان‌های ویژه از جمله سیمان‌های نسل آینده LC3 ، انواع سیمان‌های سبز ، کامپوزیت و سایر محصولات اقدامات زیر بنایی صورت گرفته و در دست انجام است. فعال نمودن مرکز آزمایشگاهی پترو گرافی بتن برای اولین بار در صنعت سیمان درکنار مجهزترین آزمایشگاه بتن جنوبشرق کشور توانایی ویژه ای به این شرکت بخشیده است، که در نوع خود بی‌نظیر می باشد.
سیمان‌های چاه نفت سبک چه خصوصیات و کاربرد ویژه‌ای دارند؟
با توجه به استاندارد موسسه نفت آمریکا برای کلاس‌های مختلف سیمان معمولا دوغاب‌های سبک‌وزن سیمان به دوغاب‌هایی گفته می‌شود که وزن آنها بین (90 تا 111 پوند بر فوت مکعب) باشد. از جمله اهداف اصلی استفاده از دوغاب‌های سبک می‌توان به : کاهش وزن دوغاب وکاهش وزن سنگ سیمان ، پیشگیری از نشت دوغاب، کاهش جدایش آب از دوغاب، افزایش حجم دوغاب، جلوگیری از اعمال فشار زیاد به پمپ‌ها وجلوگیری از پاره شدن لوله‌ها ، کاهش وزن ستون سیمان پشت لوله جداره به دلیل معلق بودن رشته‌های جداری ، تقویت دوام سیمان در طول زمان با کاهش نفوذپذیری و مقاومت در برابر حرارت اشاره کرد. معمولا مشکل از آنجا ناشی می‌شود که بسیاری از سازند‌ها، تحمل فشار این دوغاب‎ها را ندارند. برای جلوگیری از شکستن طبقات سازند و نشت و نفوذ دوغاب در مقاطع ضعیف و شکننده آن‌ها لازم است که از دوغاب‎های سبک‌تر استفاده شود.
تولید سیمان سبک حفاری ضمن جلوگیری از خروج ارز از کشور، کمک شایانی به مدیران اجرایی حفاری در زمینه کاهش ریسک‌های ساخت دوغاب سبک نموده و گامی در راستای رفع وابستگی صنعت نفت و گاز خواهد بود.