در سال‌های 90 تا 98 متوسط هزینه کل هم در خانوارهای شهری و هم در خانوارهای روستایی روند افزایشی داشته است که این افزایش از سال 1395، به بعد شیب تندتری را طی کرده است.

به‌طوری‌که در خانوارهای شهری هزینه کل با افزایش 67 درصدی از حدود 285 میلیون ریال در سال 1395 به 474 میلیون ریال در سال 1398 و در خانوارهای روستایی با افزایش 66 درصدی از حدود 157 میلیون ریال در سال 1395 به 261 میلیون ریال در سال 1397 رسیده است. بنابراین متوسط هزینه کل در خانوارهای شهری، با شیب نسبتاً بیشتری نسبت به خانوارهای روستایی افزایش‌یافته است. مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار در گزارشی هزینه‌های حمل و نقل در سبد مصرفی خانوارهای کشور را طی سال‌های 90 تا 98 موردبررسی قرار داده است.

طبق این گزارش، متوسط هزینه حمل و نقل در خانوارهای شهری طی سال‌های 1390-97 روندی افزایشی داشته است و از حدود 12 میلیون ریال در سال 1390 به حدود 37 میلیون ریال در سال 1397 رسیده است، به‌طوری‌که در سال 1397 متوسط هزینه حمل و نقل 3 برابر مقدار آن در سال 1390 بوده است. اما در سال 1398 با کاهش 0.8 درصدی نسبت به سال 1397 به 36.7 میلیون ریال رسیده است. همچنین مقدار متوسط هزینه حمل و نقل در خانوارهای روستایی طی‌های سال 1390-98 روندی افزایشی داشته است به‌طوری‌که از حدود 8 میلیون ریال در سال 1390 به 25 میلیون ریال در سال 1398 رسیده است. به‌عبارت‌دیگر متوسط هزینه حمل و نقل خانوارهای روستایی نیز در سال 1398 نسبت به سال 1390، حدود 3 برابر افزایش‌یافته است.

*سهم هزینه حمل و نقل در هزینه کل چقدر است؟

مقایسه سهم هزینه حمل و نقل از هزینه کل خانوارهای شهری در سال‌های موردبررسی نشان می‌دهد که این سهم طی سال‌های 1392 تا 1396 افزایشی و از سال 1396 تا 1398 کاهشی بوده است. لازم به ذکر است که بیشترین کاهش مربوط به سال 1397-98 با 1.7 درصد بوده است.

همچنین سهم هزینه حمل و نقل از هزینه کل خانوارهای روستایی نشان می‌دهد که باوجود افزایشی بودن هزینه حمل و نقل خانوارهای روستایی در سال‌های موردبررسی، این سهم دارای نوساناتی بوده به‌عنوان نمونه، در سال 1398 حدود 0.6 درصد نسبت به سال 1397 کاهش داشته است.

با مقایسه سهم هزینه حمل و نقل یک خانوار شهری در دهک‌های درآمدی طی سال‌های 1390-98 مشاهده می‌شود که این سهم همواره از دهک اول به سمت دهک دهم تقریباً روندی افزایشی داشته است.

در سال 1398، بیشترین سهم هزینه حمل و نقل مربوط به دهک‌های درآمدی هفتم و نهم با 8.9 درصد بوده و کمترین سهم مربوط به های دهک درآمدی اول با 5.5 درصد و دهک دهم با 6.2 درصد بوده است.

مقایسه سهم هزینه حمل‌ونقل‌های در سال 1397 و 1398 نشان می‌دهد سهم مذکور در تمامی دهک‌های درآمد نسبت به سال 1397، کاهش یافته است که بیشترین کاهش مربوط به دهک درآمدی دهم با 3.7 درصد است.

*هزینه خرید وسیله نقلیه چقدر است؟

هزینه خرید وسایل نقلیه که از پراهمیت‌ترین و تأثیرگذارترین عوامل بر هزینه حمل و نقل است در سال 1398 نسبت به سال 1397 کاهش یافته است. به‌طوری‌که سهم آن از هزینه کل با کاهش 1.6 درصدی از 2.7 درصد در سال 1397 به 1.1 درصد در سال 1398 رسیده است. بنابراین می‌توان گفت افزایش قیمت خودرو و به‌تبع آن کاهش قدرت خرید خانوارها در خریداری خودرو از عوامل مهم در کاهش سهم هزینه خرید وسایل نقلیه است.

در سال 1398، سهم هزینه خدمات حمل و نقل با کاهش 0.2 درصدی نسبت به سال 1397 از 1.8 درصد در سال 1397 به 1.6 درصد در سال 1398 رسیده است. هزینه خدمات حمل و نقل شامل هزینه خدمات حمل و نقل ریلی، جاده‌ای، هوایی و مسافر و ... است.

سهم هزینه تجهیزات حمل و نقل شخصی در سال 1398 به میزان 0.1 درصد نسبت به سال 1397، افزایش‌یافته است که این افزایش می‌تواند به دلیل افزایش بنزین، قیمت لوازم و قطعات یدکی، انواع لاستیک، خدمات نگهداری و تعمیر وسایل نقلیه و ... باشد.

همچنین در سال 1398، هزینه خرید وسایل نقلیه، هزینه تجهیزات حمل و نقل شخصی و خدمات حمل و نقل نسبت به سال 1397 به ترتیب به میزان 50.4 درصد کاهش و به میزان 24.6 درصد و 5.7 درصد افزایش داشته‌اند.

علاوه بر این، در سال 1398، سهم هزینه خرید وسایل نقلیه از هزینه کل در تمامی دهک‌های درآمدی به‌جز دهک اول، نسبت به سال 1397 کاهش یافته است. بنابراین همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد افزایش قیمت خودرو در سال‌های اخیر موجب کاهش هزینه خرید وسایل نقلیه در تمامی دهک‌های درآمدی شده است.

*هزینه حمل و نقل در کدام استان‌ها بیشتر است؟

بررسی سهم هزینه حمل و نقل از هزینه کل یک خانوار شهری در استان‌های مختلف در سال 1398 نشان می‌دهد که استان‌های یزد (12.9 درصد)، لرستان (11.1 درصد) و زنجان (11.1 درصد) بالاترین سهم و استان‌های گیلان (5.3 درصد)، اردبیل (6.0 درصد) و کرمانشاه (6.4 درصد) کمترین سهم هزینه حمل و نقل از هزینه کل خانوار شهری را داشته‌اند. لازم به ذکر است در سال 1398، سهم هزینه حمل و نقل از هزینه کل در 19 استان کشور بیش از سهم کشوری (7.7 درصد) است.

بررسی سهم مذکور طی سال‌های 1396-98 در سطح استانی نشان می‌دهد که این سهم در سال 1398 در تمامی استان‌ها به‌جز 7 استان، نسبت به سال 1397 کاهش یافته است که استان‌های آذربایجان شرقی، گیلان، قزوین و فارس به ترتیب بیشترین کاهش را داشته‌اند. قابل‌ذکر است که سهم مذکور در استان کهگیلویه و بویراحمد هیچ تغییری نکرده است.

جالب‌توجه است که سهم هزینه حمل و نقل در سال 1398 در تمامی استان‌ها به‌جز 8 استان نسبت به سال 1396 کاهش داشته است که بیشترین کاهش به ترتیب مربوط به استان‌های گیلان، خوزستان و اصفهان است. سهم مذکور در استان کردستان هیچ تغییری نداشته است.