خانه نیم‌قرنی شهر
سنگ بنای ساخت خانه شهر کرمان نزدیک به 50 سال پیش گذاشته شده، یعنی سال 1349. زمانی که معماری با نام علی‌اصغر اصفهانی که او را از معماران پیشرو در کرمان می‌دانند، این بنا را ساخته. که می‌شود از آن به عنوان اولین بنای مدرن شهر کرمان نام برد. بنایی که هم ساختش مدرن است و هم کاربری‌اش. سندی بر اهمیت اجتماع، موسیقی، تئاتر و سخنرانی در کرمان دهه 40 شمسی. علی‌اصغر اصفهانی با بهره‌گیری از دانش روز و تلفیق هنر سنتی ایرانی و آموزه‌های اسلامی با هنر معماری روز دنیا مجموعه خانه شهر را در دو طبقه شامل طبقه اول سالن اجتماعات، آشپزخانه، دفتر کار، نگهبانی، تالار پذیرایی و طبقه دوم شامل سالن کنفرانس، اتاق‌های مخصوص توقف و استراحت افراد و شخصیت‌ها طرح‌ریزی کرد و ساخت.
هزینه ساخت این بنا هم اما از بین مردم کرمان تامین شده است. زمانی که هیچ اعتبار دولتی برای ساخت این بنا نبود، کمیته‌ای از بزرگان معتمد و هنرمندان و شهردار شهر برای نظارت و ساخت این بنا تشکیل شد و این شورا سه نفر از میان خود به نام‌های دکتر «عیسی‌خان ضیاابراهیمی»، «محمدعلی یاسایی»، «حاج اصغر نخعی» را به عنوان نمایندگان خود انتخاب کردند و قرار شد همه‌ هزینه‌ها و مراحل ساخت «خانه شهر» زیر نظر این افراد انجام شود. هزینه‌های اولیه این بنا از طریق عوارض شهر تامین شد و نیز مبلغی به عنوان کمک بلاعوض استاندار وقت در اختیار سازندگان بنا قرار گرفت. تهیه و سفارش نقشه‌های آن به معمار کرمانی علی‌اصغر اصفهانی سپرده شد. اما در اواسط ساخت بنا و با توجه به اینکه سرمایه اولیه‌ای که برای آن تهیه شده بود، کفاف پایان ساختمان را نمی‌داد با نظر خواهی از مردم شهر، کمیته پیشنهادی را به انجمن شهر و شهردار کرمان ارائه داد و با تصویب انجمن شهر قرار شد از هر کنتور آب مبلغ ۱۵ ریال ماهانه گرفته شوده و این پول صرف هزینه‌های تکمیل ساختمان «خانه- شهر» شود، بنابراین همه‌ مردم کرمان ماهیانه همراه با فیش آب خود مبلغ ۱۵ریال برای ساخت خانه شهر کرمان پرداخت می‌کردند، اتفاقی کم‌سابقه که همه مردم کرمان را در دهه 40 شمسی شریک ساخت آمفی تئاتر مدرن کرمان کرد. رویدادی که پس از آن دیگر با این ابعاد و مقیاس روی نداد.
مصطفی هندوزاده معمار و فعال فرهنگی کرمانی در گفت‌وگو با ایسنا ویژگی‌های معماری بنا را اینگونه توصیف می‌کند: «در این بنای تاریخی، مصالح ساختمانی و تزیینی مانند سنگ، کاشی‌های رنگی، شیشه‌های الوان استفاده شد و تالار اجتماعات آن با طراحی استاندارد و قابل توجه از لحاظ آکوستیک صدا و سیستم سرمایش و گرمایش است که هنوز هم به عنوان مجهزترین سالن شهر محسوب می‌شود.»
بسیاری اما اهمیت خانه شهر را تنها در معماری و کاربری‌اش نمی‌دانند. موضوع 50 سال خاطره‌سازی و بهره‌کشی از ساختمان در کاربری‌های متعدد است. پیش از انقلاب خانه شهر محل برگزاری کنسرت موسیقی و برگزاری همایش و تجمع بوده و پس از انقلاب مدتی به عنوان دادگاه از آن استفاده می‌شده. در سال‌های اخیر هم در دوره‌هایی جشنواره فیلم رشد و جشنواره موسیقی نواحی در آن برگزار می‌شد. از ابتدای آغاز به کار شوراهای شهر و روستا هم ساختمان خانه شهر محل دفتر کار اعضای شورای اسلامی شهر کرمان و محل برگزاری جلسات عمومی شورای شهر است. همین رسوب خاطرات در این بنای 50‌ساله و نگهداری آن به مدت نیم‌قرن است که اهمیت این بنا را تا آنجا بالا برد که تقریبا همه فعالان فرهنگی و رسانه‌ای کرمان بر لزوم حفظش اتفاق نظر کنند.

زمزمه تخریب
سنگ بنای تخریب خانه شهر اما خردادماه سال 88 گذاشته شد. روزی که ساختمان جدید استانداری کرمان را به‌گونه‌ای طراحی کردند که ورودی آن درست در مقابل خانه شهر قرار گرفت. انگار خانه شهری نیست و این اجازه را داریم که آن را نادیده گرفته و طوری ساختمان عظیم استانداری را طراحی کنیم که مستقیما به میدان شورا متصل شود. طرحی که بخشی از طرح بزرگتر میدان گفت‌وگوست. در این طرح بنا بر این است که میدانی که در حال حاضر میدان شوراست، تحت عنوان میدان گفت‌وگو در مرکزیت چند ساختمان اداری و دولتی قرار گیرد. سپاه پاسداران و سینما شهر تماشا از شمال، ساختمان نیمه‌تمام استانداری از غرب، ساختمان در حال احداث شهرداری از شرق اطراف این میدان قرار گیرند. در این طرح پیش بینی این است ساختمانی به نام خانه شهر، بین استانداری و میدان شورا یا گفت‌و‌گوی آینده قرار نگیرد و پله‌های ساختمان استانداری مستقیما در میدان شورا فرود بیایند. همین نوع طراحی ساختمان جدید استانداری موجب می‌شد تا بهره‌برداری از ساختمان منوط به از میان برداشتن خانه شهر باشد. همان روزهای نخست خبرش به افکار عمومی رسید و اهالی فرهنگ نسبت به موضوع حساس شدند و در حاشیه جشنواره  طنز خارستان  طوماری به امضای بسیاری از اهالی فرهنگ کرمان رسید که این طومار از مسوولان می‌خواست جلوی تخریب خانه مردم را بگیرند. تب و تاب تخریب و نگهداری خانه شهر اما با امضای همان طومار در سال 92 تمام شد.
خبر تخریب خانه شهر اما زمانی جدی‌تر شد که ساختمان استانداری قد کشیده و تبدیل به حصاری بلند در ضلع غربی خانه شهر شده بود. در همین زمان بود که ابولقاسم سیف‌الهی با ارسال نامه‌ای به شورای شهر چهارم به آنها 20 روز فرصت داد تا تخریب خانه شهر را آغاز کنند. خبر با واکنش منفی شورای شهر وقت مواجه شد. در صف اول همه مخالفت‌ها در شورای شهر اما سخنگوی شورا محمد ربانی‌زاده قرار داشت. ربانی زاده در مشهورترین واکنشش به تخریب خانه شهر گفت شورای چهارم کرمان ننگ تخریب خانه شهر را نمی‌پذیرد. 
همین استفاده از واژه ننگ برای تخریب خانه شهر در کنار موضع شدید افکار عمومی روی تخریب خانه شهر، صف تازه‌ای از مخالفان تخریب را در شورای شهر شکل داد. صفی متشکل از مخالفان اغلب سیاسی استاندار و شهردار که موقعیت خانه شهر و موضع افکار عمومی را فرصت خوبی برای به چالش کشیدن استاندار می‌دانستند. صفی متشکل از سعید گیلانی، کمال جوانمرد، محمد ربانی‌زاده، منصور ایرانمنش و ... که هر کدام دلایل پیدا و پنهان زیادی برای مخالفت با استاندار و شهردار و موافقت با حفظ خانه شهر داشتند. 
در میان افکار عمومی و معماران و مهندسان اما صف‌بندی یکدست‌تر و شفاف‌تر بود. تقریبا همه فعالان اجتماعی تاکیدشان روی نگهداری و مرمت خانه بود. همین مواضع یکدست افکار عمومی و بخش مهمی از مسوولان شهری، سایر اعضای شورای شهر، مسوولان شهری و استانداری را در موضعی برد که علیه خانه شهر موضع تند و علنی اعلام نکنند. اما این عدم اعلام مواضع شفاف اصلا به این معنا هم نبود که کار تخریب خانه شهر متوقف شود. استانداری کرمان همچنان به دنبال تخریب بود و در مواجه با کسانی که مخالف تخریب بودند، ایده نگهداری بخشی از بنا مطرح می‌شد. 
ابوالقاسم سیف‌اللهی معاون وقت هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمان در نشست خبری که در حساس‌ترین روزهای ماندن و رفتن خانه شهر برگزار شد، گفت: «در نهایت اجرای طرح، تنها سوله خانه شهر که مشکلاتی از لحاظ استحکامی نیز دارد، حذف می‌شود. آنچه در خانه شهر کرمان واجد ارزش تاریخی است، استحکام بخشی و حفظ می‌شود.» ایده کلی استانداری نگهداری سردر و بخش شرقی بنا و حذف تمام سوله و آفی‌تئاتر بود. افکار عمومی اما با این توجیه هم راضی نشد. در نامه‌ای که اواخر سال 95 با امضای 181 نفر از اهالی فرهنگ و هنر کرمان به دست شورای شهر چهارم رسید، تاکید روی نگهداری همه بنا بود. در متن این نامه آمده بود: «هر گونه تغییر در طرح تخریب «خانه شهر» با ایده‌هایی مانند حفظ سردر ساختمان و غیره باطل بوده و چیزی کم از تخریب ندارد.» 

برپایی حصار تخریب
کش و قوس‌های تخریب خانه شهر اما با انتشار تصاویری در صبح 28ام خردادماه امسال در فضای مجازی بسیار جدی شد. تصاویری که نشان می‌داد صندلی‌های خانه شهر جمع‌آوری شده و اطراف بنای آمفی‌تئاتر حصاری از جنس ورق گالوانیزه برپاکرده‌اند که کار تخریب خانه شهر آغاز شود. انتشار این تصاویر موجی از اعتراضات دوباره به تخریب بنا در فضای عمومی جامعه را ایجاد کرد. موجی که موجب شد دو روز بعد یعنی سی‌ام خرداد نشستی خبری برای پاسخ به افکار عمومی برگزار شود. در این نشست ابوالقاسم سیف‌اللهی معاون وقت هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمان، علی بابایی شهردار وقت و محمود وفایی مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری کرمان، حضور داشتند و توضیحاتشان نه‌تنها از نگرانی افکار عمومی نکاست که موجب شد تخریب خانه شهر قطعی به نظر برسد. 
شورای شهر پنجم هم که هنوز بر سر کار نیامده بود وادار به موضع شد و محمد فرشاد  با اعلام اینکه تا آغاز به کار شورای پنجم، تخریب به تعویق بیفتد، پیشنهاد کرد که کارگروهی متشکل از افراد صاحب‌نظر تشکیل شده و یک «تصمیم منطقی، جامع، قانونی و بهینه» اتخاذ شود و در اولین هفته شروع رسمی کار شورای جدید آن را مصوب و به اطلاع مردم برسانیم. رامین ارجمند، از دیگر منتخبان شورای پنجم هم که هنوز کارشان به عنوان عضو شورای شهر آغاز نشده بود، از پیشنهاد فرشاد حمایت کرد. 
علی بهرامی، دیگر منتخب شورای شهر پنجم هم گفت در مورد تخریب خانه شهر مسوولان کوتاهی کرده‌اند، شورای جدید هم خوش‌بینانه تا اواخر مرداد متصدی امور خواهد شد. مردم،نخبگان، کارشناسان و ... آتش به اختیار عمل کنند، نگذارند خانه شهرمان ویران شود.

میانجیگری 
با بالا گرفتن اختلافات تخریب یا نگهداری خانه شهر کار به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور کشید. موضوع ثبت خانه شهر به عنوان یک اثر ملی در سازمان میراث فرهنگی کشور، از گذشته مطرح بود و موضوع تخریب که جدی‌ شد و حصارها پیرامون خانه را محاصره کرد، هیاتی متشکل از محمد حسین طالبیان معاون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، مدیرکل بافت‌های تاریخی وزارت مسکن و شهرسازی و همچنین 2 نفر از کارشناسان حوزه میراث فرهنگی به کرمان سفر کردند. ماموریت سفر بررسی وضعیت خانه شهر و حل موضع.
این هیات هفتم تیر امسال از خانه شهر بازدید کرد و پس از آن با برگزاری جلسه‌ای در دفتر استانداری کرمان در تهران که باحضور استاندار کرمان و رییس مجمع نمایندگان استان برگزار شد،  مقرر شد در جلسه‌ دیگری با حضور رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، موضوع به جمع‌بندی نهایی برسد. این نشست 11 تیرماه در محل ساختمان مرکزی سازمان میراث فرهنگی کشور تشکیل شد و پس از ارائه توضیحات هیاتی که به کرمان سفر کرده بود، توسط شخص استاندار مقرر شد ثبت ملی خانه شهرکرمان با پیگیری و مسئولیت معاون میراث فرهنگی کشور انجام شود. به گفته محمود وفایی در این جلسه همین طور مقرر شد: «همزمان گزارش گروه اعزامی همراه با مستندات و راهکارهای لازم در خصوص بازنگری و اصلاح معماری و طرح میدان شورا و حل مشکل ورودی اصلی ساختمان جدید استانداری با مشاوره چند نفراز معماران باسابقه و مطرح کشور و نیز مشاور طرح میدان شورا و ساختمان جدید استانداری بررسی و نهایی شود.» با این تصمیم موضوع تخریب خانه شهر، که به نوعی مدت‌ها محل رویارویی افکار عمومی و مدیران شهری کرمان بود، در نهایت به سود افکار عمومی پایان یافت. به این ترتیب خانه شهر که 5 دهه پیش با هزینه مردمی و با به خدمت گرفتن سرمایه اجتماعی ساخته شده بود، با حمایت سرمایه اجتماعی سرپا ماند و در یک رویداد نادر که کمتر اتفاق می‌افتد، سرمایه اجتماعی و افکار عمومی، یک تصمیم دولتی را از قطعیت بازگرداند.

فراموشی بعد از ثبت
هر چند خانه شهر از تخریب نجات یافته اما هنوز درهای آن به روی مردم بسته است. صندلی‌های تالار که برای تخریب جمع‌آوری شده بودند، هنوز در جای خود نصب نشده‌اند و حصارهایی که برای آغاز عملیات تخریب برپا شده بود هنوز پا برجایند. موضوعی که محمود وفایی مدیرکل میراث فرهنگی استان آن را به گردن شورا و شهرداری می‌اندازد و می‌گوید متولی خانه شهر شوراست و از سوی دیگر شورای شهر می‌گوید هنوز سازمان میراث فرهنگی نامه ثبت ملی خانه شهر را به این شورا ارسال نکرده. راهکار محمد فرشاد اما تشکیل کارگروه است. رییس شورای شهر کرمان می‌گوید باید برای حل این موضوع کارگروهی متشکل از شورای شهر، شهرداری و میراث فرهنگی تشکیل شود. تا تشکیل این کارگروه و مرمت و بازگشایی «خانه» که به نظر می‌رسد فرایند زمان بری است به نظر نمی‌رسد مردم کرمان بتوانند به تماشای جشنی یا شنیدن سازی یا استماع سخنانی در خانه خودشان بروند.